Gutxitan ematen da aukera hau bezalako haragi berezi bat probatzeko: Nafarroako arraza autoktono bateko behi bat, erdi basatia eta desagertzeko arriskuan dagoena, oso une jakinetan sakrifikatzen dena eta Intiako etxalde berezietan lan egiten duena, eta abeltzain gutxi batzuen partetik. Azaroaren 15etik 17ra izango dugu aukera betizu behia dastatzeko Nafarroa osoko hamabost jatetxetan, Intia/Reyno Gourmetek eta Nafarroako Ostalaritza eta Turismo Elkarteak (biak Nafarroako Ezagutu Sareko bazkideak dira) antolatutako ekimenari esker.
Astelehen honetan bilera berezia egin zuten Sartagudan, Intiak Nafarroan dituen ustiategi esperimentaletako batean. Proiektu oso interesgarriak garatzen ari dira bertan; besteak beste, antzinako, tradiziozko eta tokiko landare- eta animalia-barietateak katalogatzea. Lan honi esker, 224 baratze-barietate katalogatu ahal izan dira, 60 mahats-barietate desberdin, horien artean 20 genotipo ezezagun, oraindik garatzen ari den lan batean, non haziek, besteak beste, hazi-bankuetan duten helmuga, kontserbatzeko. Badira antzinako animaliak ere, beren erresistentziagatik eta lur honetakoak izateagatik nabarmentzen diren milaka urteko arrazak, horien artean sasi ardi ardiak, latxaren aitzindariak, euskaltxerriak, Nafarroako jaka eta jardunaldi hauetako protagonistak: betizu behia.
Betizua oso behi berezia da. Mendietan bizi da, erdi askatasunean, gizakiak maneiu urria edo batere erabiltzen ez duena, Pirinioetan bizi zen behi-arrazaren sorrerako enbor etnikoaren erakusgarri dena. Betizu hitza euskaratik dator: behi eta izua. Etxebei, baserriko behi edo “etxeko behi” hitzaren aldean. Behi basati bati buruz ari gara, eremu malkartsuetan baztertuta geratu zena eta bidegurutze eta hobekuntzetatik libre mantendu den aztarnari buruz, balio handiko ondarea.
Luxua haragia maite dutenentzat
Betizuari balioa emateko Intia/Reyno Gourmet proiektua 1999an hasi zen, urtebete inguruko bost txekor ar bananduz. Hasiera horretatik haragia merkaturatzera iritsi da gaur, eta bost urteko idiak dira, koipea ondo iragazten dutenak eta landa-zaporea dutenak, berezia, beste arraza batzuetakoa ez bezalakoa, eta horrek balio gastronomiko handia ematen dio, haragia maite dutenek galdu ezin dutena. Beren espezifikotasunaz gain, modu ekologikoan elikatuta daudela ere esan daiteke, kalitate handieneko koipedun haragia lortuz, kontsumorako ezin hobea egiten duena.
Arazoa haragi hori kontsumitu nahi dugunean sortzen da, oraindik dagoen zailtasunagatik, ale gutxi daudelako eta urteko une jakin batzuetan bakarrik sakrifikatzen delako. Horregatik da hain berezia ekitaldi hau, Betizu Haragiaren Jardunaldi Gastronomiko hauek: bere urtarokotasunarekin eta bere ekoizpenarekin bat egin dute, jendeak gozatu ahal izan dezan.
Gainera, parte hartuko duten hamabost jatetxeak Nafarroako hainbat tokitan daude, eta, horri esker, Iruñean, Huarten, Mutiloan, Tuteran, Fontellasen, Otsagabian eta Lakarren ere izango dira.
Haragia gustuko baduzu, ezin dituzu jardunaldi hauek galdu.